Narodna skupština Republike Srbije usvojila je 26. oktobra 2023. godine novi Zakon o javnom informisanju i medijima (ZJIM) koji je 4. novembra stupio na snagu, osim pojedinih odredaba koje će stupiti na snagu tek 01.01.2025. godine. Evo koje novine nas očekuju u primeni ovog propisa:
1. Brisanje medija kao kazna za izdavače koji ne registruju propisane podatke u APR
ZJIM propisuje obavezu izdavača da u Registru medija koji vodi Agencija za privredne registre upišu podatke koji se tiču delatnosti izdavača najkasnije u roku od tri meseca od dana stupanja na snagu novog Zakona, i to:
- podatke o glavnom uredniku medija – njegovo lično ime i JMBG ukoliko se radi o domaćem državljaninu, odnosno broj pasoša i državu izdavanja ukoliko se radi o strancu;
- akt koji sačinjava sam izdavač, Zakonom definisan kao dokument koji sadrži podatke o pravnim i fizičkim licima koja neposredno ili posredno imaju više od 5% udela u osnivačkom kapitalu izdavača, podatke o njihovim povezanim licima u smislu Zakona o privrednim društvima i podatke o drugim izdavačima u kojima ta lica imaju više od 5% udela u osnivačkom kapitalu.
Ukoliko izdavač ne registruje ove podatke u propisanom roku registrator će medij izbrisati iz Registra po službenoj dužnosti, bez donošenja posebnog akta o brisanju.
Registracija navedenih podataka, a naročito akta izdavača, doprinosi transparentnosti u pogledu upravljanja medijima.
2. Dodatne obaveze izdavača prilikom prenošenja informacija
Do sada su urednik i novinar bili u obavezi da informacije, ideje i mišljenja preuzete iz drugog medija prenesu verodostojno i potpuno, a ako se informacija preuzima iz drugog medija – da navedu i naziv tog medija. Novi Zakon dodaje obavezu urednika i novinara da, ukoliko se informacije preuzimaju između uređivački oblikovanih internet stranica, postave link uređivački oblikovane internet stranice sa koje se sadržaj preuzima. Nepostupanje urednika, odnosno novinara, povlači povredu obaveze dužne pažnje.
3. Uvođenje Jedinstvenog informacionog sistema za sprovođenje i praćenje sufinansiranja projekata u oblastima javnog informisanja
Odredbe koje se tiču Jedinstvenog informacionog sistema kojim se uspostavlja transparentnost u sprovođenju i praćenju sufinansiranja projekata u oblastima javnog informicanja stupaju na snagu 2025. godine.
Jedinstveni informacioni sistem omogućiće upis i pribavljanje, obradu i dostavljanje podataka, odnosno pripremu, izradu i podnošenje dokumenata u elektronskom obliku od značaja za konkurs, rad komisije, olakšanu dostupnost medijskih sadržaja, kao i izradu i objavljivanje javnog poziva iz člana 20. stav 7. Zakona.
Predviđeno je da postupak projektnog sufinansiranja bude sprovođen isključivo preko Jedinstvenog informacionog sistema.
4. Izdavač medija više ne može biti fizičko lice
Prema novom Zakonu, izdavači medija mogu biti preduzetnici (fizička lica registrovana za obavljanje delatnosti) i pravna lica.
Kao i do sada, pravo na izdavanje medija je u pravnom prometu a svaka promena izdavača registruje se kod Agencije za privredne registre.
5. Uveden pojam proizvođača medijskog sadržaja
U skladu sa novim Zakonom, proizvođač medijskog sadržaja je pravno lice ili preduzetnik koje u vidu delatnosti proizvodi sadržaje namenjene objavljivanju u medijima, a nije izdavač. Proizvođači medijskog sadržaja moraju biti registrovani kod Agencije za privredne registre. Zakon uvodi i Evidenciju proizvođača medijskog sadržaja, a propisuje i podatke koje su proizvođači medijskog sadržaja u obavezi da registruju.
6. Kazna za neoznačavanje autora ili grupe autora
Zakon propisuje poseban privredni prestup i sankciju u iznosu od 50.000 RSD do 150.000 RSD za glavnog urednika medija koji u mediju objavi tekst, članak, prilog i drugi medijski sadržaj koji nije potpisan imenom i prezimenom, inicijalima ili pseudonimom autora ili grupe autora.
Pored ZJIM, Skupština je usvojila i predlog novog Zakona o elektronskim medijima, sve sa ciljem usklađivanja sa Direktivom o audiovizuelno-medijskim uslugama iz 2018. godine.